Kenapa Festival Filem Islam Menyepi?

Oleh : Dr. Mohd. Hilmi b. Abdullah
pustakahilmi@yahoo.com
pustakahilmi.blogspot.com

Pada 5 Disember 2007 sebelum ini, khalayak seni dan filem tanahair dikejutkan dengan penampilan bertudung pelakon jelita dan popular Maya Karin dalam dialog yang dianjurkan oleh kerajaan negeri Kelantan yang bertajuk “Sinema Majid Majidi : Moral dan Kemanusiaan”. Dialog tersebut diadakan sempena Mini Fest Kelantan 2007 yang julung-julung kali diadakan oleh kerajaan negeri, malah kali pertama diadakan negara ini dalam konteks festival filem Islam.

Namun, festival yang diharapkan oleh ramai pihak agar menjadi acara tahunan kerajaan negeri Kelantan sebagai salah satu produk pelancongan bagi negeri itu nampaknya sudah tersisih dalam perancangan exco kerajaan negeri, termasuk dalam belanjawan 2010 yang telah dibentangkan baru-baru ini. Lalu timbullah kata-kata sinis yang menuduh bahawa penganjuran festival filem tersebut lebih kepada gimik politik pihak-pihak tertentu dalam kerajaan negeri Kelantan, atau dengan kata lain politik “hangat-hangat tahi ayam”.

Walau bagaimanapun, sebelum kita membicarakan sebab-sebab kegagalan kerajaan negeri Kelantan ini, kita seharusnya terlebih dahulu jelas tentang apa yang dikatakan filem Islam itu sendiri. Apabila membicarakan Islam dalam filem, sudah semestinya aspek yang paling utama ialah persoalan halal dan haram, selain daripada dakwah menyuruh melakukan kebaikan, menjauhkan dan meninggalkan maksiat, mengkritik kezaliman, rasuah, dan kepincangan sosial, dan seruan supaya mendekatkan diri kepada Allah.

Oleh itu, filem yang islamik seharusnya filem yang tidak mengandungi adegan-adegan yang tidak sepatutnya seperti berpelukan antara pelakon lelaki dan wanita, pendedahan aurat yang keterlaluan, penonjolan aktiviti-aktiviti maksiat secara terang-terangan, aksi-aksi ganas yang melampau, dan mengandungi elemen-elemen khurafat dan syirik. Termasuk dalam konteks ini juga ialah filem-filem yang mengandungi unsur-unsur komedi dan lawak jenaka yang kosong, mencarut, membodohkan, dan komedi yang kotor dan jijik.

Filem Bohsia contohnya mempunyai mesej yang amat baik, iaitu mengajak kaum remaja khususnya supaya menjauhkan aktiviti lumba haram, penagihan dadah, pelacuran, dan gejala-gejala sosial lain yang tidak sihat. Namun filem ini tidak boleh dianggap bersifat islamik kerana turut menonjolkan aktiviti lumba haram secara yang keterlaluan, penampilan pelakon wanitanya dengan pakaian yang sangat menjolok mata, interaksi antara pelakon lelaki dan wanita yang tidak menepati hukum syarak, dan banyak lagi yang tidak perlu dijelaskan di sini.

Lalu, ramai juga yang bertanya, kalau itu tidak boleh dan ini tidak boleh, macam mana nak buat filem? Takkan semua filem mesti berunsurkan dakwah seperti Syukur 21 dan Ayat-Ayat Cinta? Kalau begini, industri filem kita akan menjadi malap? Macam mana pelakon, pengarah, dan penggiat filem nak cari makan? Dan seribu satu lagi persoalan yang lebih bersifat pesimistik, curiga, dan menampakkan ketidakyakinan mereka untuk mengubah wajah filem kita sekarang ini. Malah, soalan-soalan yang dikemukakan kadang-kadang boleh membawa kepada keingkaran terhadap hukum Allah dan penolakan agama dalam filem.

Justeru itu, di sinilah peri pentingnya festival filem Islam dianjurkan dan dihidupkan kembali dalam bentuk yang lebih segar, meyakinkan, dan melibatkan lebih banyak pihak. Melauli festival filem ini, forum-forum dan seminar-seminar boleh diadakan dan semua pihak boleh memberikan pandangan bagi mencari dan merangka bentuk filem yang menepati ciri-ciri yang dikehendaki oleh Islam, termasuklah pandangan daripada sutradara tersohor Iran, Majid Majidi.

Setelah kata putus dicapai, rasanya tidak sukar bagi pengarah yang kreatif untuk menghasilkan filem-filem yang dimaksudkan. Bagi menghasilkan filem yang mengisah-kan tentang kehidupan junjungan Nabi Muhammad s.a.w. misalnya, pengarah filem tersebut mestilah mengambil kira dan menghormati pandangan jumhur ulama yang mengharamkan penonjolan watak Nabi Muhammad s.a.w. secara visual. Lalu bagaimanakah filem tersebut boleh dihasilkan?

Bagi pengarah yang tidak mahu berfikir panjang, mereka akan segera angkat tangan, tetapi tidak bagi pengarah yang betul-betul berjiwa seni. Bagi mereka, banyak kaedah yang boleh digunakan, dan kesannya kepada penonton masih tetap sama. Lalu terciptalah kaedah pergerakan kamera bagi menggambarkan pergerakan Nabi Muhammad s.a.w. Kisah hidup Rasululullah s.a.w. bersama para sahabat dan isteri baginda pula diceritakan melalui perbualan orang ramai sesama mereka. Maka, di manakah susahnya?

Justeru itu, rasanya tidaklah sukar sangat untuk mencari alternatif bagi babak-babak yang boleh menimbulkan kontroversi seperti babak berpeluk-pelukan antara lelaki dan perempuan, babak suami isteri di atas ranjang, aksi pembunuhan dan pergaduhan yang ekstrem, dan babak gejala sosial yang mengghairahkan. Apatah lagi babak-babak picisan seperti mandi di dalam bilik air, wanita yang menggoyangkan punggung dan menonjolkan buah dada, lawak slapstick murahan, dan sebagainya.

Pada hemat saya, kegagalan kerajaan Kelantan menganjurkan festival filem Islam secara tahunan adalah disebabkan kekangan kewangan yang meruncing, khususnya bagi tujuan menganjurkan festival filem dalam skala yang lebih besar. Oleh itu, sokongan daripada badan-badan bukan kerajaan yang berkaitan seperti Persatuan Karyawan Malaysia (Karyawan), Persatuan Pengeluar-Pengeluar Filem Malaysia (PFM), Gabungan Persatuan Karyawan Filem Malaysia (Gafim), dan lain-lain amatlah diperlukan, termasuklah kerjasama daripada Kementerian Penerangan, Komunikasi, dan Kebudayaan melalui Perbadanan Kemajuan Filem Nasional Malaysia (Finas).

Sokongan yang diberikan pastinya bukan sahaja dalam bentuk bantuan kewangan dan penajaan daripada syarikat korporat semata-mata, tetapi yang lebih penting daripada itu ialah penyertaan filem-filem tempatan yang dikira menepati ciri-ciri sebuah filem Islam. Lupakan dahulu soal politik kerana penganjuran festivel filem ini bukannya untuk mencari siapa yang menang dan siapa pula yang kalah dan salah. Yang menang adalah kita semua yang cintakan seni yang bermoral, bermaruah, dinamik, dan yang paling penting, seni yang membawa kita kepada ketaqwaan dan diredhai oleh Allah s.w.t.

Oleh itu, apabila Maya Karin bertudung semasa dialog sempena Mini Fest Kelantan 2007, perkara tersebut tidak sepatutnya dilihat dari sudut gimik politik yang sempit semata-mata, tetapi perlu dilihat dalam konteks yang lebih luas dan menyeluruh, iaitu manifestasi kepada keperluan lonjakan paradigma baru dalam dunia perfileman tanahair.